Katowice-MCK — Cultural axis of Katowice

Ciężko jest znaleźć drugie takie miasto w Polsce, gdzie na przestrzeni ostatniej dekady wyrosło aż tyle godnych uwagi obiektów architektury współczesnej, do tego zgromadzonych w jednym miejscu. Z ośrodka ciężkiego przemysłu Katowice zaczęły zmieniać się w zagłębie dobrej architektury. Właśnie tą nowoczesną część chciałabym dzisiaj przybliżyć, ale myślę, że wcześniej warto poznać kluczowe czynniki w kształtowaniu i rozwoju miasta.

Aspekt 1 - przemysł

Jak wiadomo, jednym z głównych czynników miastotwórczych jest przemysł. Tak też i było w przypadku Katowic.

W XIX w. pierwszoplanową rolę odgrywał przemysł wydobywczy. Po II wojnie światowej funkcjonowało tam 7 kopalń węgla kamiennego: Katowice, Kleofas, Wujek, Eminencja, Wieczorek, Boże Dary i Murcki. Dziś, na obszarze tej pierwszej możemy podziwiać Muzeum Śląskie oraz obszar nowoczesnego Centrum Katowic.

Aspekt 2 - modernizm

Katowice od roku 1922 posiadają modernistyczny kwartał. Budynki były zazwyczaj inspirowane architekturą Bauhaus czy realizacjami Le Corbusiera. Po II wojnie światowej narzucono doktrynę socrealizmu, a następnie próbowano utworzyć nową koncepcję centrum miasta. Powstała wtedy słynna Superjednostka, hala widowiskowo-sportowa Spodek, czy Osiedle Tysiąclecia. W 2010 r. Miasto uzyskało dofinansowanie na stworzenie systemu e-informacji wokół obszaru katowickiej moderny. Dokładny spis budynków znajduję się tutaj.

“Park dobrej architektury” na tyłach ikonicznego Spodka

Po roku 2012 niemal równocześnie ruszyła budowa Międzynarodowego Centrum Kongresowego, Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Muzeum Śląskiego. Władze miasta pragnęły bowiem z zdegradowanych terenów pokopalnianych stworzyć nową wizytówkę miasta.

Jeden - MCK

MCK, czyli Międzynarodowe Centrum Kongresowe Katowice zostało zaprojektowane przez warszawską pracownię JEMS Architekci. Obiekt jest ogromny i obfituje w odwołania do śląskich pierwiastków. Jednym z nich jest nieprzypadkowy wybór ciemnych, stalowych elementów okładziny elewacji, która przywodzi na myśl skojarzenie z czarnym złotem ukrytym w śląskiej ziemi. Zielona “dolina”, która zdaje się przedzierać przez budynek, to tak naprawdę platforma widokowa kreująca obrazy i zachęcająca do wędrowania między nimi.

Architekci zachowali szacunek dla istniejącej budowli - znajdując się w ścisłym sąsiedztwie Spodka, nie konkuruje z nim, a jedynie staje się dla niego nową ramą. Gdy wspinamy się na zielony dach, zaczyna roztaczać się zupełnie nowy widok na ikoniczny budynek i centrum Katowic. MCK dysponuje 34 000 metrami kwadratowymi - jest w stanie pomieścić 35 sal konferencyjnych, halę wielofunkcyjną na 12 000 osób, salę wielofunkcyjną, salę audytoryjną na 600 osób, czy salę balową.

Dwa - NOSPR

Podążając dalej na wschód można dojrzeć prostopadłościenną bryłę z ceglaną i nieregularnie porozcinaną elewacją. To nowa sala koncertowa - siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Budynek został zaprojektowany przez pracownię architektoniczną Tomasza Koniora. Ułożenie pionowych pasów miało przypominać układ nut na partycynie. Wertykalne rozcięcia to betonowe wnęki okienne pomalowane na czerwono. Są one symbolicznym nawiązaniem do śląskich familoków.

Sala koncertowa została zaprojektowana z niezwykłą starannością przy współpracy z japońskim biurem Nagata Acoustics oraz Yasuhisa Toyota. Co więcej, jest to dotychczas trzecia taka sala w Europie przy zastosowaniu tej metody projektowania (realizowane są tylko dwie w Europie - pierwsza to Elbphilharmonie w Hamburgu, druga to Filharmonia Paryska). Jest to mix dwóch typów sal: “shoe-box” oraz “winnica”. Do testów został wykonany ważący ponad 4,5 tony model sali 1:10 wraz z 1800 figurkami publiczności.

Dopiero po 3-krotnej procedurze testowania, można było rozpocząć budowę. Bardzo żałuję, że dotychczas nie udało mi się zobaczyć ani usłyszeć niczego w sali koncertowej - ale zakładam, że w tym roku się to uda :)

Budynek bardzo silnie wpisuje się w tkankę miasta. W jego otoczeniu została starannie zaprojektowana mała architektura i zagospodarowanie terenu. Bezpośrednio za obiektem, w połowie drogi do Muzeum Śląskiego można wysłuchać koncertu z amfiteatru, czy zgubić się w ogrodach o układzie przypominającym międzywojenne centrum miasta. We wnętrzu znajduje się jasne atrium, w którym dominuje chropowaty, szary beton.

Trzy - Muzeum Śląskie

Fakturowane szkło, stal, beton oraz blacha cortenowa - to składowe form, które zostały pozornie rozrzucone, chodź tak naprawdę, idealnie wpisane w istniejący kontekst pozostałości przemysłowych. Całe muzeum regionu zostało umieszczone pod ziemią. Ponad nią wystają jedynie zrewitalizowane budynki kopalni, szklane kubiki, oraz charakterystyczny, kopalniany szyb zamieniony w wieżę widokową.

Architekci z Riegler Riewe Architekten zdecydowali się na taki zabieg, by dać trochę oddechu i nie przysłonić pozostałości kopalni zbyt dużą bryłą muzeum. Po za tym, gdzie najlepiej poczuć klimat śląska, jak nie pod ziemią :)

Muzeum miało być proste i funkcjonalne. Poniżej poziomu gruntu znajdują się przestrzenie ekspozycyjne, edukacyjno-konferencyjne, administracyjne oraz techniczno-magazynowe. W rejonie sal wystawienniczych widzowie poruszają się dzięki długim, betonowym, zawieszonym pochylniom umożliwiającym oglądanie wystaw z różnych perspektyw.

Ludzki wymiar

Niewątpliwie, każdy z tych obiektów jest dziełem wybitnym i zapisuje się na liście dobrej architektury współczesnej zbudowanej w Polsce. Budynki wyznaczają nową oś kulturalną miasta, mają charakter ponadlokalny i ściągają sporą liczbę osób spoza Katowic. Jednak można też spotkać się z opinią iż powstało zupełnie odizolowane poprzez pasy szybkiego ruchu miejsce, które nie ma szans przejąć życia miasta. Przestrzeń, do której nie przychodzą mieszkańcy, by zatrzymać się i spędzić czas.

Z drugiej strony, MCK oraz NOSPR oferują bogaty program kulturalny. Szczerze mówiąc, w Katowicach byłam kilka razy i z każdej wizyty wyniosłam pozytywne wrażenie. Aktualnie kilka razy w miesiącu w MCK przy współpracy z SARP Katowice ogranizowane są darmowe spotkania z architektami z całego świata. Za drobną opłatą można zobaczyć sztukę czy poznać bogatą historię Śląska w Mazueum Śląskim, czy wysłuchać koncertu w jednej z lepszych sal koncertowych w Europie, a przy okazji doświadczyć dobrej architektury.

Na zakończenie wrzucam kilka kadrów wykonanych przy Mzueum Śląskim kilak lat temu wspólnie z Oliwią. Zdjęcia miały być częścią mojego projektu dyplowowego wykonywanego w Akademii Fotografii.